Z chwilą przyjścia na świat szczenięta stykają się z nowym środowiskiem. W miarę rozwoju zaczynają odczuwać zapachy, rozróżniają kształty, temperaturę, oswajają się z dźwiękami. Nad bezpieczeństwem tego procesu poznania czuwa ich matka, która nieustannie sprawuje pieczę nad swoim potomstwem.
Matka dba o higienę szczeniąt, myje je i sprząta po nich. Aby zapewnić im prawidłowe trawienie, masuje ich brzuszki. Zapewnia zawsze ciepły, mleczny posiłek i cierpliwie czeka, aż maluchy najedzą się do syta. Spełnia również rolę rozjemcy w sytuacjach, w których zabawa wymyka się spod kontroli, a pieski zabierają się do gryzienia. Suka od początku buduje swój autorytet wobec szczeniąt. Otacza opieką, ale potrafi także przywołać do porządku niesforne szczeniaki. Przytrzymuje je wtedy w okolicy grzbietu do momentu, w którym maluchy się uspokoją. W początkowym okresie rozwoju, czyli do 14 dnia życia, psie oseski są całkowicie uzależnione od matki, która zaspokaja ich potrzeby. Na bieżąco informują one matkę o swoim stanie zadowolenia, kiedy są najedzone i jest im ciepło. Wystarczy, że jeden z nich zacznie popiskiwać lub oddalać się od gniazda, a pozornie śpiąca matka jest już obok niego.
AKITA INU - W RĘKACH OPIEKUNA
Starsze szczeniaki akita od 3 do 7 tygodnia życia zaczynają z ciekawością eksplorować terytorium. Powoli wychodzą z gniazda, wąchają, obserwują, nasłuchują i zaczynają załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne na zewnątrz. Dbając o ich bezpieczeństwo i zdrowie, należy pamiętać, że w wieku około 6 tygodnia szczenięta nie są zabezpieczone przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Do tej pory chroniły je przeciwciała matczyne, które otrzymywały z mlekiem. Teraz potrzebują naszej troski. W tym czasie powinniśmy przeprowadzić pierwsze szczepienie profilaktyczne przeciwko nosówce i parwowirozie szczepionką przeznaczoną dla młodych szczeniąt. Co jeszcze w okresie 6-7 tygodnia może zrobić opiekun dla prawidłowego rozwoju piesków? Przede wszystkim powinien sprawdzać, czy suka dobrze zajmuje się młodymi, czy wylizuje ich brzuszki, czy ich nie przygniata, czy wszystkie są dopuszczane do sutek. Jest to ważny moment przejścia szczeniąt spod opieki matki w ręce człowieka. Po nim następuje okres socjalizacji z ludźmi, a także moment kontroli weterynaryjnej. Musimy pamiętać o odrobaczeniu piesków przed szczepieniem oraz zapewnieniu im właściwych warunków dla ich rozwoju psychicznego i fizycznego.
Żaden szczeniak akita i innych ras nie rodzi się z pełną wiedzą dotyczącą życia. Wszystkiego musi się dowiedzieć najpierw od swojej psiej mamy, a później od nas.
Czasami zostawiamy wychowanie szczeniaków wyłącznie suczce, ponieważ wydaje nam się, że ona zrobi to lepiej od nas. Tymczasem nasza rola jest nieoceniona. Musimy pomóc psim oseskom przystosować się do środowiska. Należy nauczyć je przebywania wśród ludzi, aby nie bały się głaskania. Trzeba oswoić je z nowymi sytuacjami tak, aby nie czuły lęku przed odgłosem odkurzacza czy przejeżdżającego roweru. Jeśli pozbawimy je szansy poznania najbliższego otoczenia, w przyszłości mogą wyrosnąć na lękliwe, niespokojne i agresywne zwierzęta.
AKITA INU - WCZESNA OPIEKA
W wieku 7-8 tygodni należy przyzwyczajać szczeniaka do nowych dźwięków, sytuacji i zapachów. Zdolność postrzegania i chęć nauki jest w tym okresie bardzo wysoka, dlatego należy umożliwić mu kontakt ze środowiskiem. Powtarzane krótkie jazdy samochodem zminimalizują zdenerwowanie związane z jazdą w przyszłości. Obecność gości w domu pozwoli zredukować późniejszy lęk akita inu przed obcymi osobami. Warto jest wybrać odpowiedni program ochrony zdrowia szczeniąt, który gwarantuje możliwość skutecznego, wczesnego rozpoczęcia, jak również i wczesnego zakończenia szczepień. Wówczas ostatnie szczepienie, wykonane w 12-tym tygodniu życia daje pewność, że piesek może bezpiecznie poznawać świat bez ryzyka zarażenia się groźnymi chorobami zakaźnymi. Od tego czasu szczeniak akita może bez przeszkód dokładnie badać otoczenie: węszyć i kontaktować się z innymi psami. Ważne jest również przyzwyczajenie pieska do codziennej pielęgnacji. Zaglądajmy do jego uszu, otwierajmy pyszczek, oglądajmy pazurki, przyzwyczajajmy go do czesania, a także regularnych wizyt u lekarza weterynarii. Jeśli pupil gwałtownie reaguje na odgłosy, np. dzwonka w zegarku czy telefonie, rozpocznijmy oswajanie go najpierw z cichym dźwiękiem i nagradzajmy pieska za każde odważne i spokojne zachowanie. Pamiętajmy, że wszystko, co szczeniak akita inu poznaje podczas tego okresu, zapamiętuje i w przyszłości uznaje za normalne. Dlatego tak istotne jest umożliwienie mu odkrywania świata w zgodzie z jego możliwościami i potrzebami. Dzięki tym staraniom staniemy się właścicielami mądrych i spokojnych psów.
Bardzo często zdarza się, że interpretując zachowanie naszego czworonoga posługujemy się określeniami opisującymi nasze ludzkie zachowanie. Wtedy najczęściej stwierdzamy, że pies jest złośliwy, przebiegły, ze doskonale wie, że niewłaściwie się zachował. Taka antropomorfizacja doprowadza do krzywdzącej oceny psa, któremu później metodami ludzkimi na przykład tłumaczeniami, prośbą czy groźbami staramy się uświadomić i wzbudzić poczucie winy za złe zachowane.
AKITA INU - OBSERWACJA
Istotną rzeczą przy prowadzeniu obserwacji jest właściwe miejsce i osoba, które te obserwacje poczyni. Właściciel owszem jest pierwszą osobą, która dostrzega problem, ale ze względu na emocjonalną więź z psem trudno być obiektywnym. Zawsze próbujemy usprawiedliwić zachowanie naszego pupila, tłumacząc go najczęściej i obwiniając siebie za brak czasu, który powinniśmy poświęcić psu. W początkowym etapie staramy się wynagrodzić naszą absencję zaopatrując go w przysmaki, zabawki czy droższą karmę. Tutaj podświadomie włączamy zasadę przez żołądek do serca a tym samym do zadowolenia. Po jakimś czasie okazuje się, ze nasze poświęcenie, dobre zamiary nie znalazły uznania w oczach akita i tym samym nie doprowadziły do rozwiązania problemu.
AKITA INU - DZIAŁANIE Z PREMEDYTACJĄ
Kiedy wracamy do domu i zauważmy ślady zniszczeń poczynione przez psa, zaczynamy się denerwować i krzyczeć, a nawet zdarza się nam uderzyć psa. Często te ludzkie zachowania wynikają z bezradności i niewiedzy. Uważamy, ze skoro akita dostał, podczas naszej nieobecności jakiś smakołyk do zjedzenia, to będzie nam za niego wdzięczny i na pewno nie zainteresują go inne rzeczy w mieszkaniu do gryzienia. Niestety zwierzęta nie będą nam wdzięczne ani nie docenią, najpyszniejszego nawet batonika czy wędzonego świńskiego ucha, ale będą czekały na powrót człowieka, a związany z tym czekaniem stres mogą odreagować na niszczeniu naszych rzeczy. Często, tak się dziwnie dzieje i też upatrujemy w tej sytuacji złośliwe działanie i premedytację psa, który zawsze spośród butów zniszczy te, które najbardziej lubimy.
AKITA INU - DRABINA SPOŁECZNA
Bardzo istotną rzeczą jest właściwa pozycja psa w stadzie. Częstym błędem jest przeświadczenie, że pies może czuć się stłamszony, jeśli nie stoi na niej odpowiednio wysoko. Bardzo często przez nieświadomie zawyżamy pozycję w stadzie, a to wywołuje tylko dodatkowe konflikty. Akita jak każdy pies cierpi z powodu nadmiaru obowiązków i przywilejów. To rodzi frustrację i wyzwala agresję. Związane jest to z tym, że akita nie jest w stanie podołać narzuconej mu roli przywódcy stada. Także i w tej sytuacji mentalność psychiczna człowieka nie pokrywa się z mentalnością psychiczną psa. My ludzie zazwyczaj bronimy słabszą, mniej zaradną osobę staramy się jej zapewnić poczucie bezpieczeństwa i ułatwić życie poprzez stosowanie szeregu przywilejów. Świat zwierząt jest niestety bardziej brutalny, tutaj słabszy osobnik przyjmuje niższą pozycję w grupie, co wiąże się z mniejszymi przywilejami w stosunku do osobników o wyższej pozycji.
Częstym błędem jest, więc karcenie psa o wyższej pozycji. Ma to miejsce w sytuacji gdzie na przykład wprowadzamy do domu nowego psa –szczeniaka, faworyzujemy go, przytulamy, bierzemy na ręce, kładziemy na kolanach a w momencie, gdy wyżej sytuowanemu psu poświęca się mniej uwagi i wyraźnie ignoruje.
AKITA INU - NADMIERNA UWAGA
Domaganie się nadmiernej uwagi to majstersztyk w wykonaniu naszych czworonogów. Bez względu na wielkość i rasę, chociaż im mniejszy pies tym łatwiej manipuluje swoim właścicielem. Niektóre osoby rezygnują z jedzenia swoich ulubionych potraw, bo pies patrzy i prosi o poczęstunek. Czasami właściciele swoich czworonogów rezygnują z zapraszania do siebie znajomych, bo nagle okazuje się, że pies nie lubi, co okazuje poprzez obszczekanie czy gryzienie, wybranych przez siebie osób. Zdarza się, że z powodu psa, nie można przełączyć kanału w telewizji ani udać się do kuchni, bo piesek nie pozwala nikomu ruszyć się z miejsca.
Im bardziej sugestywne działanie zwierząt i ich konsekwencja tym bardziej napięta staje się atmosfera, a przyjemność płynąca z posiadania psa w domu nagle gdzieś się zaciera. Istota problemu polega na wczesnym reagowaniu i nie dopuszczeniu do sytuacji, w których to akita wychowuje nas a nie my jego.
Zdobywanie świata przez szczeniaka akita inu i nie tylko, powinno odbywać się w sposób bezpieczny, dlatego należy zapewnić mu prawidłowy rozwój socjalny oraz zabezpieczyć go przed chorobami zakaźnymi. Konieczność wykonania szczepienia pieska to podstawowy krok. Polecam zastosowanie programu wczesnych szczepień, które kończą się w 12 tygodniu życia. Pozwalają one na śmiałe wprowadzenie zdrowego czworonoga do nowego środowiska.
AKITA INU - NAUKA PRZEZ KONTAKT Z INNYMI PSAMI
Od 8-16 tygodnia szczeniak wkracza w fazę socjalizacji, czyli procesu włączania się do życia, gromadzenia wrażeń i nabywania doświadczeń. W tym czasie oswaja się z nowym otoczeniem i przyzwyczaja do określonych dźwięków, kształtów i zapachów, np. odgłosu klaksonu na ulicy. To najlepszy moment, aby zapisać akita inu do przedszkola dla szczeniaków, gdzie będzie mógł zapoznać się z innymi psami. Musimy zapewnić naszemu młodemu podopiecznemu możliwość kontaktu i zabawy z przedstawicielami innych ras. Dzięki temu nasz ulubieniec pozna zachowania społeczne, których znajomość jest niezbędna w późniejszym procesie dorastania. Podopieczny powinien mieć również kontakt z właścicielami zwierząt, aby umiał akceptować różne osoby, a nie tylko swojego opiekuna. Poznanie ludzi różniących się między sobą wyglądem, wiekiem i zapachem pozwoli uniknąć sytuacji, w których pies może okazywać lęk w stosunku do osób noszących brodę lub okulary.
AKITA INU - NAUKA WYCHODZENIA NA SPACER
Pierwsze spacery przysparzają czasami wiele problemów. Możemy ich uniknąć, przygotowując szczeniaczka do tego wydarzenia już w domu. Powinniśmy przyzwyczajać go do noszenia obróżki, zakładając ją najpierw na kilka, a potem na więcej minut w mieszkaniu. Nasz mały akita we właściwym tempie oswaja się z nową rzeczą. Najlepiej, jeśli będzie mu się ona dobrze kojarzyć, np. z zabawą na powietrzu, spotkaniami z innymi psami. Podobnie jest z nauką noszenia kagańca. Najpierw przez kilka dni dajemy go pupilowi do powąchania (jest to bardzo ważne ze względu na specyficzny zapach nowo kupionych akcesoriów), a następnie zakładamy go na kilka sekund. Za każdym razem nagradzamy spokojne zachowanie czworonoga. W tym czasie uczymy podopiecznego również załatwiania potrzeb fizjologicznych na dworze. Powinniśmy wyprowadzać go na spacer po przebudzeniu i zjedzonym posiłku. Za każde załatwienie się na dworze, chwalmy akitę, głaszcząc go i podając mu smakołyk. Gdy akita nie zdąży wyjść na zewnątrz i zdarzy mu się "wypadek" w mieszkaniu, nie wolno go za to karać. Jednak, jeśli zastaniemy go w samym momencie załatwiania się, wtedy szybko przenieśmy go na dwór lub przerwijmy tę czynność poprzez klaśnięcie i głośne: "fe!". Wychodząc z akita inu na spacer, warto przyzwyczajać go do wizyt w lecznicy weterynaryjnej, wchodząc tam tylko na zważenie pieska, pogłaskanie i nagrodzenie przysmakiem jego odważnego zachowania.
Gdy zostajemy szczęśliwymi właścicielami wymarzonego pieska , staramy się zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa, dbamy o jego zdrowie fizyczne i psychiczne. W wypadku choroby i długotrwałego leczenia, w sposób naturalny podporządkowujemy szczeniakowi siebie i swój czas.
Mały akita przyzwyczaja się do tej sytuacji i nie rozumie, że to tylko chwilowa zmiana "hierarchii stada". Kontynuując takie postępowanie w sytuacji powrotu zwierzęcia do zdrowia, najczęściej z litości i źle pojętej miłości, popełniamy ogromny błąd.
Nasz akita zdążył się już przyzwyczaić do wszystkich przyznanych mu praw. Zaczyna wychowywać właściciela. Odebranie mu już raz przyznanych przywilejów jest bardzo trudne i spotyka się z dużym oporem, np. obrona fotela, na którym siadał w czasie choroby. Możemy takich sytuacji uniknąć, ucząc szczeniaka posłuszeństwa już od pierwszych dni jego pobytu w domu. W wieku ok. 12 tygodni akita jest już w pełni zabezpieczony wszelkimi szczepieniami przed chorobami zakaźnymi i należy spędzać z nim więcej czasu na urozmaiconych spacerach. Umożliwianie kontaktów z psami innych ras oraz zwierzętami różnych gatunków uczą psa tolerancji i akceptacji osobników o innym wyglądzie i odmiennym zapachu. Noszenie na rękach akity w czasie spacerów nie jest dobrym rozwiązaniem. Akita inu jak każdy pies musi mieć kontakt fizyczny z drugim psem (obwąchiwanie). Uczy się wtedy, kto może być potencjalnym zagrożeniem, kogo atakować, przed kim uciekać. Innym błędem, który popełniamy, to zabawy uczące agresji. Nieświadomie prowokujemy szczeniaka do gryzienia a gdy dorasta, zaczynamy go karcić za złe zachowanie, które wcześniej aprobowaliśmy. Pies tego nie rozumie i zaczyna być sfrustrowany.
AKITA INU - NAUKA I CIERPLIWOŚĆ
Nauka załatwiania potrzeb fizjologicznych we właściwych miejscach też wymaga od nas cierpliwości. Niedozwolone jest wkładanie mordki psa w jego odchody. Takie metody uczą załatwiania się tylko wtedy, gdy właściciela nie ma w pobliżu. Bezsensowne są też wielogodzinne spacery i namawianie pupila na coś, na co on nie ma ochoty. W tym wypadku, w jakimś sensie akita sam musi zdecydować "gdzie i kiedy". Ale nawet najbardziej karnemu psu może zdarzyć się załatwienie w mieszkaniu. Wprowadzając szczeniaka do domu, należy od początku przyzwyczajać go do krótkiego pobytu w samotności. Gdy rozpieszczony przez nas pies akita, zabierany na wszystkie wycieczki, do sklepu, do znajomych – nagle zostanie sam w domu – może przeżyć ogromny stres. Próbując go zminimalizować szczeka, gryzie przedmioty, a nawet załatwia potrzeby fizjologiczne. I znowu nie wie dlaczego został skarcony. Ćwiczenia "samotności" pozwolą mu w dorosłym życiu zaakceptować nasze wyjścia do pracy czy w miejsca dla zwierząt niedozwolone, a nam oszczędzą kłopotów. Często nasza ślepa miłość do czworonogów powoduje, że sami prowokujemy i stwarzamy problemy wychowawcze. Ale na szczęście zawsze jest czas na ich naprawienie – a im wcześniej zmienimy nasze nawyki i postępowanie – tym szybciej polepszymy kontakty z naszym pieskiem.
Opracowanie:
lek. wet. Agnieszka Janeczek
specjalista zaburzeń zachowań zwierząt
Southampton University Anglia